ಪಾಸೋಲಿನಿ ೩: ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಸಿನೆಮಾ: (...ಮುಂದುವರಿಕೆ)

ಹಿಂದಿನ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಲಿಂಕ್: http://jeevishivu.blogspot.com/2006/04/blog-post.html

ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಅನೇಕ ಹಿನ್ನಡೆ-ಮುನ್ನಡೆಗಳ ನಂತರ ಸಿನೆಮಾ ಕಡೆಗೂ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮ್ಕಕ ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಥಾನಕ ಗದ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಂಡಿದೆ.

ಆದರೆ ಈ ಕಥಾನಕ ಗದ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ನಿವಾರಿಸಲಾಗದ ವೈಚಿತ್ರ್ಯವಿದೆ, ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯಿದೆ. ಸಿನೆಮಾಕ್ಕೆ ಸಹಜವಾದ ವೈಚಾರಿಕತೆಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಗುಣದಿಂದ ಕಥಾನಕ ಗದ್ಯ ಸಿನೆಮಾ ಕೂಡಾ ಮುಕ್ತವಾಗಿಲ್ಲ. ಹೊಸ ಕಲಾ ತಂತ್ರ, ಹೊಸ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಸಿನೆಮಾ ಖಚಿತವಾದ ಸಮಯದಲ್ಲೇ, ಜನಪ್ರಿಯ ಮನರಂಜನೆಯ ಹೊಸ ಕಲಾ ತಂತ್ರ ಅಥವಾ ಹೊಸ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿಯೂ ರೂಪುಗೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಬೇರಿನ್ನಾವ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಧ್ಯಮವೂ ತಲುಪಲಾರದಷ್ಟು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಅಂದರೆ, ಸಿನೆಮಾ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಧ್ಯಮದ ಈ ಭ್ರಷ್ಟತೆ ಅನಿವಾರ್ಯವೂ, ಹೆಚ್ಚು ಊಹಿಸಬಲ್ಲದ್ದೂ ಆಗಿತ್ತು. ಸಿನೆಮಾಕ್ಕೆ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕತೆಯ ಅಂಶವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ ವಸ್ತುಗಳೇ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲಿ ಭಯಾಶ್ಚರ್ಯ, ಅತಿಭವ್ಯತೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಿಪ್ನಾಟಿಸಂ ಆಧಾರದ ಹೊಸ ಕಥಾನಕ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಯಿತು.

ಮುಂದುವರೆದು, ಈ ಸಿನಿಕಥಾನಕ ಮಾಧ್ಯಮ ತಪ್ಪು ತಪ್ಪಾಗಿ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಕಾದಂಬರಿ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಜೊತೆಗೂ ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಹೋಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸಿನಿಕಥಾನಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಗದ್ಯಸಾಹಿತ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ತಾರ್ಕಿಕ ರೀತಿ-ನೀತಿಗಳಿಗಷ್ಟೇ ಸೀಮಿತವಾದ, ಮೇಲ್ಮೈ ಸಂಬಂಧವನ್ನಷ್ಟೇ ಹೊಂದಿದೆ. ಗದ್ಯಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಿರುವ ವೈಚಾರಿಕ ಆಯಾಮ ಸಿನಿಕಥಾನಕ ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಸಿನಿಕಥಾನಕ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ರೂಪಿತವಾದ ಸಿನೆಮಾ ಕೂಡಾ ಒಂದು ವೈಚಾರಿಕತೆಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಆಯಾಮವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎಂತಹ ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲೂ ಅದನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಆದರೆ, ಕಲಾತ್ಮಕ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಿನೆಮಾ ಸಹ ವಿಶೇಷ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಿಚ್ಛಿಸುವ 'ಸಿನಿಕಥಾನಕ ಗದ್ಯ' ಭಾಷೆಯನ್ನೇ ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ. ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಿರುವ ಸಿನಿಭಾಷಾ ಪರಂಪರೆ ವಾಸ್ತವತೆ, ಸಹಜತೆ, ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆಯತ್ತಲೇ ಹೆಚ್ಚುವಾಲುತ್ತಿದೆ. ಈ ವಿರೋಧಾಭಾಸ ಆಳವಾದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಅರ್ಹವಾದುದಾಗಿದೆ.

ಸದ್ಯಕ್ಕೆ, ನೆನಪು-ಕನಸುಗಳ ಬಿಂಬಗಳೇ ಸಿನಿಬಿಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಗಳ ಮೂಲಮಾದರಿಗಳೆಂದು ತಳೆದು, ಮುಂದುವರೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ಅಂತರಿಕ ಸಂವಹನವೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾದ, ಬಾಹ್ಯ ಸಂವಹನ ನಂತರದ್ದಾದ ಸಂವಹನ-ಬಿಂಬಗಳಿವು. ಅಂತೆಯೇ, ಈ ಮೂಲಮಾದರಿಗಳು ಸಿನಿಬಿಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಗಳಿಗೆ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕತೆಗೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠತೆಯನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಿನಿಭಾಷೆಯ ಸಹಜತೆ ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠತೆ ಮತ್ತು ಭಾವಗೀತಾತ್ಮಕತೆಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗುತ್ತದೆ. ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಈಗಾಗಲೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಹಾಗೆ, ಸಿನಿಬಿಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಗಳಿಗೆ ತೀವ್ರ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆಯೇ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆಯ ಮೂಲಮಾದರಿಗಳೂ ಇವೆ. ಇದು ಬಾಹ್ಯ ಸಂವಹನವೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾದ, ಬಹುಜನರಿಗೆ ಏಕರೂಪವಾದ ಸಂವಹನ-ವಸ್ತುವಾಗಿರುವ ಮೂಲಮಾದರಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಸಿನಿಬಿಂಬಳ ಅಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಮಾಹಿತಿ-ಸಾಂವಹನವಷ್ಟೇ ಇದರಿಂದ ಸಾಧ್ಯ.

ಒಟ್ಟಾರೆ, ಸಿನಿಬಿಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಗಳ ಭಾಷೆ ದ್ವಿರೂಪಿಯಾಗಿದೆ. ಏಕಕಾಲದಲ್ಲೇ ಅದು ತೀವ್ರವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠವೂ, ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವೂ ಆಗಿದೆ. ( ಈ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆ ಅತಿವಾಸ್ತವತೆ, ಸಹಜತೆಯ ವಿಶೇಷ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ). ಅಧ್ಯಯನ, ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗಂತೆ ಇವೆರಡೂ ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಸಾಹಿತ್ಯದಕ್ಕೂ ಎರಡು ಮುಖಗಳಿವೆ. ಆದರೆ, ಅವೆರಡನ್ನೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುವಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ, ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಇತಿಹಾಸಗಳಿವೆ. ಪದಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ಎರಡು ಭಿನ್ನವಾದ ಪಯಣದಲ್ಲಿ ಪದ್ಯವನ್ನೂ, ಗದ್ಯವನ್ನೂ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಬಿಂಬಗಳ ಮೂಲಕ ಕೇವಲ 'ಸಿನೆಮಾ' ಮಾತ್ರ ಸೃಷ್ಟಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಅದು ಹೆಚ್ಚು ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವೋ, ಹೆಚ್ಚು ಸಿನಿಕಥನವೋ ಎನ್ನುವುದು ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲಿರುವ ಅನೇಕ ಸುಕ್ಷ್ಮಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು. ಆದರೆ ನಿಜದಲ್ಲಿ, 'ಸಿನಿಕಥನ ಭಾಷಾ ಪರಂಪರೆ' ಎನ್ನುವುದು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ತ್ವರಿತವಾಗಿಯೂ, ಖಚಿತವಾಗಿಯೂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂತೆಯೇ, 'ಅಂಡಾಲೂಶಿಯನ್ ಡಾಗ್'-ನಂತಹ ಸಿನೆಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಸಿನೆಮಾದ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಗುಣ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.

ಹಿಂದೆಯೇ ಹೇಳಿದಹಾಗೆ, ತಾತ್ವಿಕ ಕೋಶಸಂಪತ್ತಿನ ಅಭಾವದ ಕಾರಣವಾಗಿ ಸಿನೆಮಾ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿದೆ, ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಪ್ರತಿ ಸಂಕೇತಕ್ಕೂ ಒಂದು ರೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆಯಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅಪಾರ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಗ್ರಹಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವ 'ಅಪ್ಪಟ ಸಂಕೇತ' ಎನ್ನಿಸುವಂತಹದ್ದು ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಅಸಾಧ್ಯ. ಅತ್ಯಂತ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾದ ಸಿನಿಸಂಕೇತ ತನ್ನ ಮತ್ತೊಂದು ರೂಪವಾದ ಬಾಹ್ಯ ಸಂವಹ್ನವೇ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾದ ರೂಕ್ಷ್ಮ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠತೆಯ ಜೊತೆ ತಳುಕುಹಾಕಿಕೊಂಡೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಸಿನೆಮಾ ಇತಿಹಾಸವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕವೇ ಕಲಾತ್ಮಕ ಎನ್ನಿಸುವಂತಹ ಸಿನೆಮಾಗಳು, ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನೆಮಾಗಳು, ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಸಾಹಸ ಪ್ರಧಾನ ಸಿನೆಮಾಗಳು - ಎಲ್ಲವೂ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿವೆ.

ಮುಂದುವರೆಯುವುದು...